Podstawowymi zasadami w Pierwszej Pomocy Przedmedycznej są:
– Działaj tak, aby ratując nie zaszkodzić;
– Rób tylko to, co konieczne.

Przestrzegając tych zasad nie powiększymy istniejących już urazów, a nasze opanowanie da szansę ratowanemu na przeżycie. Nawet najbardziej fachowa pomoc jest bezużyteczna, jeżeli jest spóźniona. Pierwsza pomoc może okazać się najważniejszym ogniwem w tzw. „łańcuchu przeżycia”.

Życie nas często zaskakuje, a sytuacje wymagające udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej zdarzyć się mogą wszędzie i każdemu z nas, dlatego warto się uczyć udzielania pomocy nawet, gdyby miały przydać się jeden raz i przyczyniły się do uratowania życia jednego człowieka. Każdy może znaleźć się w sytuacji, w której od niego będzie zależało nie tylko zdrowie, lecz i życie drugiego człowieka. Najgorsza w takich sytuacjach jest bezradność.

Tylko znajomość podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej pomoże nam opanować zdenerwowanie, umożliwi rzeczową ocenę sytuacji oraz ułatwi rozpoznanie zagrożeń.

Wielu poszkodowanych umiera przed przyjazdem Pogotowia Ratunkowego. Dlatego też, gdy znajdziemy się w sytuacji wymagającej udzielenia pomocy nie wolno nam zwlekać z jej udzielaniem – często nie godziny czy minuty, lecz sekundy decydują o ludzkim życiu. Pierwsza pomoc przedmedyczna nie ma zastąpić pomocy medycznej, ma ją tylko wyprzedzić, umożliwić dożycie osobie poszkodowanej do czasu przyjazdu Zespołu Ratownictwa Medycznego (karetki pogotowia).

Podstawowe zabiegi ratujące życie nie wymagają ani specjalistycznego sprzętu, ani kwalifikacji medycznych. Bardzo często wystarczy, że będziemy wiedzieli, co należy zrobić w danej sytuacji lub czego nie robić. Zadaniem osoby udzielającej pomocy jest zabezpieczenie osoby poszkodowanej. Osoba udzielająca pomocy winna zabezpieczyć poszkodowanego przed uduszeniem lub wykrwawieniem się (jak wynika ze statystyk, są to najczęstsze przyczyny zgonu osób poszkodowanych). Najtrudniej jest udzielić pomocy osobie, której nie znamy, nie wiemy, co jej się stało, na co choruje i na dodatek nie możemy się z nią porozumieć lub gdy porozumienie ze względu na zaburzenia świadomości – jest utrudnione. W takiej sytuacji jesteśmy zdani na siebie samych. Bez podstawowej wiedzy nie poradzimy sobie.

Niewątpliwie udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej nie jest łatwe. Wymaga opanowania podstawowych umiejętności, sprawności, a często dużej odporności psychicznej. Musimy jednak pamiętać, że jest to obowiązek prawny, i moralny każdego człowieka. Zaniechanie udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej – z prawnego punktu widzenia wiąże się z odpowiedzialnością karną.
Kodeks Karny

Obowiązek udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej przez każdego obywatela/członka społeczeństwa na miejscu zdarzenia, wynika z zapisów zawartych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – KODEKS KARNY (Dz.U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.)

Art. 160.
§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 Pierwsza pomoc w świetle prawa działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 162.
§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.
Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym
Dz.U. 06.191.1410 – z dnia 20 października 2006r.
Dz. U. 2016 poz. 1868 – z dnia 31 października 2016r.

Do ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym wprowadzono obowiązek udzielenia pierwszej pomocy przez świadków zdarzenia. Tym samym, samo skuteczne powiadomienie służb nie będzie już uznawane za udzielenie pierwszej pomocy.
Pierwszej Pomocy należy udzielić zgodnie z posiadaną wiedzą i umiejętnościami chyba że narazi to osobę udzielającą pierwszej pomocy na niebezpieczeństwo utraty życia bądź uszczerbek na zdrowiu.

Art. 3 Użyte w Ustawie określenia oznaczają:
7) pierwsza pomoc – zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym również z wykorzystaniem wyrobów medycznych i wyposażenia wyrobów medycznych, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 876 i 1918 oraz z 2016 r. poz. 542, 1228 i 1579), oraz produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

Art. 4.
Kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności ma obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.
Art. 5. 1.
Osoba udzielająca pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz podejmująca medyczne czynności ratunkowe korzysta z ochrony przewidzianej w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2016 r. poz. 1137) dla funkcjonariuszy publicznych.
2. Osoba, o której mowa w ust. 1, może poświęcić dobra osobiste innej osoby, inne niż życie lub zdrowie, a także dobra majątkowe w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia osoby znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.
Art. 6. 1.
Osobie, która poniosła szkodę na mieniu powstałą w następstwie udzielania przez nią pierwszej pomocy, przysługuje roszczenie o naprawienie tej szkody od Skarbu Państwa reprezentowanego przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce powstania szkody.
2. Naprawienie szkody, o którym mowa w ust. 1, obejmuje szkodę rzeczywistą.
3. Naprawienie szkody, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje, jeżeli szkoda powstała wyłącznie z winy osoby, o której mowa w ust. 1, lub osoby trzeciej, za którą Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności.
4. W zakresie nieuregulowanym w ust. 1–3 do naprawienia szkody, o którym mowa w ust. 1, stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380, 585 i 1579).

Kodeks Pracy

Art. 2071 (nowelizacja z 2008 roku)
§ 1. Pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o:

3. pracownikach wyznaczonych do:
– udzielania pierwszej pomocy,
– wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników.

Art. 224 § 1. Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu.

§ 2. W przypadku, o którym mowa w paragrafie 1, pracodawca jest obowiązany zapewnić:
1. Odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz obsługę przez osoby należycie przeszkolone,
2. Udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.

§ 3. Przepisy zawarte w paragrafach 1 i 2 nie naruszają wymagań obowiązujących w innych przepisach, dotyczących katastrof i innych nadzwyczajnych zagrożeń.

Art. 225 § 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji. Ponadto zakład pracy ma obowiązek:
1. Zapewnić zabezpieczenie miejsca wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności i przyczyn.
2. Niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegawcze.
3. Niezwłocznie powiadomić inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i prokuratora oraz jednostkę nadrzędną o każdym śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu

Każdy nauczyciel powinien być przeszkolony w zakresie udzielania pierwszej pomocy tak, aby w razie wypadku wyeliminować czynniki zagrażające życiu dziecka przed dotarciem fachowej pomocy medycznej (§ 21 rozporządzenia MENiS z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach).

Obowiązek zorganizowania w szkole przeszkolenia w zakresie udzielania pierwszej pomocy spoczywa na dyrektorze szkoły, który zgodnie z § 2 cytowanego rozporządzenia zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w szkole lub placówce, a także bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę lub placówkę poza obiektami należącymi do tych jednostek.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej

Obowiązki nakładane na pracodawcę na podstawie ROZPORZĄDZENIA z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650).

§ 44
1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić:
1) punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże zagrożenia wypadkowe lub wydzielanie się par, gazów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia – wyposażone w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy;
2) apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.

2. Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń.

3. Obsługa punktów i apteczek, o których mowa w ust. 1, na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.

4. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników, o których mowa w ust. 3.

5. Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polską Normą, i łatwo dostępne.
Ustawa Prawo Farmaceutyczne

Informacja w sprawie udzielania pierwszej pomocy przez pracowników aptek.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 Prawo Farmaceutyczne, apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego. W Ustawie Prawo Farmaceutyczne nie wymieniono, jako usługi farmaceutycznej udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej pacjentom. Biorąc jednak pod uwagę, że wyliczenie to jest przykładowe, należy stwierdzić, że do domniemanych obowiązków placówki ochrony zdrowia publicznego winna należeć możliwość uzyskania w tej placówce pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, do czasu przybycia pogotowia ratunkowego.

Ustawa Prawo o ruchu drogowym

Art. 44
ust. 1 Kierujący pojazdem w razie uczestniczenia w wypadku drogowym jest obowiązany:
a) zatrzymać pojazd nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego,
b) przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku,
c) niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku, a by nie powodował zagrożenia lub tamowania ruchu, jeżeli nie ma zabitego lub rannego
d) podać swoje dane personalne i dane personalne właściciela lub posiadacz pojazdu oraz dane dotyczące zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku

ust. 2 Jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany ponadto:
a) udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać pogotowie ratunkowe i Policję;
b) nie podejmować czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku;
c) pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie pogotowia lub Policji wymaga oddalenia się – niezwłocznie powrócić na to miejsce.
Agnieszka Pawlus – ratownik medyczny, instruktor pierwszej pomocy przedmedycznej oraz Nordic Walking. Instruktor Turystyki Kwalifikowanej o specjalności Turystyka Piesza Nizinna oraz Turystyka Piesza Górska. Członek Stowarzyszenia IPDTA Polska. Fundator oraz Wiceprezes Fundacji K2.